DİZİLİŞLERİNE GÖRE UYAKLAR (KAFİYELER)

Dizilişlerine göre uyaklar aşağıda sıralanan beş başlıkta incelenir:

A) Düz Uyak (Mesnevi Tipi)

Her beytin

dizeleri birbiri ile kafiyelidir.

  a

  a

  b

  b     şeklinde oluşturulan kafiyedir.

B) Çapraz Uyak
Bir dörtlüğün birinci dizesi ile üçüncü dizesinin, ikinci dizesi ile de dördüncü dizesinin  kafiyeli olmasıdır.

  a

  b

  a

  b   şeklinde oluşturulan kafiyedir.

C) Sarmal Uyak

Bir dörtlükte birinci mısra ile dördüncü mısranın, ikinci mısra ile de üçüncü mısranın kendsi arasında kafiye oluşturmasıdır.

  a

  b

  b

  a   şeklinde oluşan kafiyedir.

Ç) Mâni Tipi Uyak

Birinci, ikinci ve dördüncü dizelerin kendi arasında kafiyeli, dördüncü dizenin ise serbest olduğu kafiyedir.

  a

  a

  b

  a   şeklinde sıralanan kafiyedir.

D) Koşma Tipi Uyak

İlk üç mısranın kendi arasında kafiyeli, son mısranın ise serbest olduğu kafiyedir.

  a

  a

  a

  b   şeklinde sıralanır.

HUZUR SOKAĞI KİTAP ÖZETİ (ŞULE YÜKSEL ŞENLER)

Romandan televizyona bir kitap daha aktarılıyor: Huzur Sokağı.

Kötü Yol, Aşk-ı Memnu, Yaprak Dökümü, Evlerden Biri derken sıra "Huzur Sokağı"na geldi.

Şule Yüksel Şenler'in yazdığı roman, hepimizin özlediği huzurlu ortamı küçük bir sokakta gerçekleştiriyor.

Roman, ilk olarak1969-70 yıllarında Bugün gazetesinde yayımlanıyor. Kitap, o dönemde büyük yankı uyandırıyor, toplum üzerinde yazarının da beklemediği bir etki bırakıyor.

Romanın kahramanı Feyza,  yalnız bir kadındır. Bu hayatta ayakta kalma ve dininin gereklerine uygun yaşama mücadelesi veriyor ve kızını okullarda karşısına çıkan sorunlara rağmen inançlı yetiştirmeyi başarıyor. 

Okurlarımızdan gelen istek üzerine roman okumanın tadını kaçırmamak için romanın tamamının özetini veremiyoruz.

ŞİİR BİLGİSİ - UYAK (KAFİYE)

Mısra sonlarında görülen, farklı anlam ve görevdeki seslerin benzerliğine uyak (kafiye) denir.

Not: Mısra sonlarındaki benzer sesler görev bakımından ve anlam bakımından aynı iseler bu durum kafiyeyi değil

redifi oluşturur.

Halk edebiyatında genellikle yarım ve cinaslı uyak kullanılırken; divan edebiyatında tam ve zengin uyak daha fazla kullanılmıştır.

1) Yapılışlarına Göre Uyaklar

    a) Yarım Uyak:

Mısra sonlarındaki tek ses benzerliğine dayanan uyak türüdür. 

    b) Tam uyak:

Mısra sonlarındaki iki ses benzerliğine dayanan kafiye çeşididir.

   c) Zengin Uyak:

Üç ya da daha fazla sesin oluşturduğu kafiye çeşididir.

   ç) Cinaslı Uyak:

Mısra sonlarında yazılışları ve söyleyişleri aynı ancak anlamları birbiri,nden tamamen farklı sözcüklerle yapılan kafiye çeşididir.

ARUZ ÖLÇÜSÜ (ARUZ VEZNİ)

 Aruz vezni (ölçüsü), Arap edebiyatının nazım ölçüsüdür. İslamiyet'in kabulü ve yayılmasından sonra İran (Fars) edebiyatında ve Türk
edebiyatında kullanılmaya başlanmış ve yaygınlaşmıştır.

 Divan edebiyatında hecelerin uzunluk-kısalığına göre kurulmuştur.

 Ünlü ile biten heceler açık (kısa); ünsüz ile biten heceler kapalı (uzun) olarak kabul edilmektedir.

 Açık (kısa) heceler nokta (.) ile; kapalı (uzun) heceler ise çizgi (-) ile gösterilir.

 Dizelerin son heceleri her zaman kapalı (uzun) kabul edilir.

HECE ÖLÇÜSÜ (HECE VEZNİ) ÖZGÜN KONU ANLATIMI

Hece ölçüsü bizim millî ölçümüzdür. En çok halk edebiyatında kullanılır.

hece ölçüsü

Hece ölçüsü,

dizelerdeki hece sayılarının aynı olmasıyla oluşturulan ölçüdür. Bu ölçünün kullanılmış olduğu şiirlerdeki dizeler kolay okuma ve söyleyiş güzelliği sağlamak maksadı ile iki ya da daha fazla parçaya bölünebilir. Dizelerin bölündüğü bu yerlere durak adı verilir. 7'li, 8'li, 11'li, 14'lü hece ölçüsü edebiyatımızda en çok kullanılan hece ölçülerindendir.

ŞİİR VE ZİHNİYET

Zihniyet, bir dönemin dini, sosyal, ekonomik, edebi, siyasi yaşamından kaynaklanan anlayış,

duygu ve zevklerin toplamıdır.

Her edebiyat eseri, kendi döneminin zihniyetini tabii olarak yansıtır. Çünkü edebiyat eserinin sanatçısı o dönemin şartlarıyla yetişmiş ve o atmosferi yaşamıştır.